İkinci Meşrutiyetin ilânıyla birlikte çok partili siyasi hayat, sistemin gereği olarak vücuda geldi. O dönemin en bilinen partileri İttihat ve Terakki, Hürriyet ve İtilaf ve Osmanlı Ahrariye Fırkaları idi.
İttihat ve Terakki Fırkasını tahlil eden Bediüzzaman, Münâzarât adlı eserinde “Onların bir kısmı İslâmiyet fedaileridir, bir kısmı selâmet-i millet fedaileridir, yüzde doksanı mûtekit ve sizin şu aşâiriniz (aşiretleriniz) kadar ulema ve meşayih (şeyhler) Jön Türkler meyanında mevcuttur. Vâkıa onlarda bir kısım sefih ve masonlar mevcuttur. Lâkin, yüzde ondur. Hüküm de eksere göre verilir..”der.
İtiihat ve Terakki Fırkasının işte bu bozuk kısmı, daha sonra Cumhuriyet halk Fırkasını oluşturmuştur. Bin dokuz yüz elli yılına kadar tek parti diktatörlüğü kurarak millete kan kusturmuş, millete rağmen millet namına icraatları ortaya koymuştur. Din namına ne varsa onları yok etmeye çalışan ve İslâm âlemiyle bu memleketi bağlayan maddi ve manevi bütün bağları koparmak için, elinden gelen bütün imkânları kullanan bu inanç düşmanı zihniyet, millete dünyayı dar etmiştir.
Meşrutiyetin başında İttihat ve Terakki içinde bulunan bu dinden nasipsiz zihniyetle bir türlü barışmayan demokrat ve hürriyet taraftarı olanlar, cumhuriyet döneminde iki defa çıkış yapıp, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Fırkayı kurmuşlardır. Bu müspet düşünceli vatanperver insanları, Halk Fırkası devletin demir yumruğu ile sindirip kapatmış, taraftarlarını da sürüm sürüm süründürmüştür. Millete nefes aldırmayan tek parti baskısı, milletin manevi ve moral değerlerine önem veren hürriyetçi zihniyetin mensuplarını, her fırsatta ezmeyi ve yok etmeyi aslî vazife saymışlardır.
Ancak, fıtrat kanunlarına muhalefet edenlerin akıbeti başarısızlıkla sonuçlandığı için, Halk Fırkası da aynı akıbete uğramaktan kurtulamamıştır. 14 mayıs 1950 yılında yapılan ve beyaz ihtilâl olarak vasıflandırılan seçim sonuçlarıyla iktidara gelen Demokrat Parti ve Başbakan Adnan Menderes ile, tek parti dönemi tarihe gömülmüş ve çok partili siyasi hayata geçilmiştir.
asyanur.info samicebeci.net (YouTube-Sami Cebeci videoları)
