Farklı ırk ve kavimlerden meydana gelen Osmanlı Devletinin çözülme sürecine girdiği bir sırada, mevcut dağılmayı önlemek maksadıyla bazı fikrî tedbirler düşünülmüş ve birbirine alternatif görüşler ortaya atılmıştır. Bunlardan bazıları Osmanlıcılık, Türkçülük ve İslâmcılık idi.
Osmanlı’nın son dönemlerinde çok aktif bir hayat yaşayan, içinde bulunduğu toplumun ve mensubu olduğu devletin problemlerine çareler arayıp, çözümler üreten Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, bahsi geçen tartışmalara ilgisiz kalmamış, millet ve milliyet mefhumları etrafında merkezileşen fikri müzakerelere fiilen iştirak etmiştir. Bediüzzaman’ın bu husustaki görüşlerinin esası, din ve milliyet duygularının müşterekliği esasına dayanıyordu. Bu hakikate Hutbe-i Şamiye adındaki eserinde açıklık getirmiştir.
“Biz Müslümanlar, indimizde ve yanımızda din ve milliyet bizzat müttehiddir. İtibarî, zahirî, ârızî bir ayrılık var. Belki din, milliyetin hayatı ve ruhudur. İkisine birbirinden ayrı bakıldığı zaman, hamiyet-i diniye avam ve havassa şâmil oluyor. Hamiyet-i milliye, menafi-i şahsiyesini (şahsi menfaatini) millete feda edene has kalır. Öyle ise, hukuk-u umumiye içinde hamiyet-i diniye esas olmalı. Hususan biz Şarklılar, Garplılar gibi değiliz. İçimizde, kalbimizde hâkim, hiss-i dinidir. Kader-i Ezeli ekser enbiyayı (peygamberleri) Şarkta göndermesi işaret ediyor ki, yalnız hiss-i dini Şarkı uyandırır, terakkiye sevk eder. Asr-ı Saadet ve tabiin bunun bir bürhan-ı kat’isidir.” (Hutbe-i Şamiye)
Bediüzzaman’ın ifade ettiği gibi, millet ve milliyet mefhumları, İslâm âleminde öyle bir farklı anlayışa vesile olmuştur ki, sair İslâm âlimleri de dahil millet kelimesini, dinden ayrılamaz bir kavram olarak izah etmişlerdir. Hatta millet kelimesini çoğu âlimler “Din”olarak tefsir etmişlerdir.
Hadis-i şeriflerde “Küfür tek bir millettir.”denilerek, onun alternatifi “İslâm milleti ve İslâm ümmeti” olarak ifade edilmiştir. Bu mânâyı teyid eden Bediüzzaman, Münâzarât eserinde “Milliyetimiz bir vücuttur, ruhu İslâmiyet, aklı iman ve Kur’an’dır.”demiştir. Bu veciz ifade, her şeyi en güzel bir tarzda beyan etmeye kâfi geliyor.
asyanur.info samicebeci.net (YouTube-Sami Cebeci videoları)
